5.16 Czas

Strona główna ／ Rozdział 5: Mikroskopowe cząstki

W Teorii Nici Energetycznych (EFT) czas nie jest samodzielną osią wszechświata, lecz lokalnym „taktem” procesów fizycznych. Takt ten wyznaczają wspólnie natężenie tensora i struktura. Ponieważ środowiska różnią się między sobą, różnią się też ich takty; dlatego przed porównaniem zjawisk w różnych środowiskach trzeba najpierw skalibrować takty do tej samej miary.

I. Mikroskopowy takt i wzorzec czasu

Pytanie: Jeśli za wzorzec czasu przyjmiemy mikroskopowy takt, czy „stałe uniwersalne” wyjdą różne?

Najważniejsze punkty:

• Mikroskopowy takt pochodzi ze stabilnych oscylatorów, na przykład z częstotliwości przejść w zegarach atomowych. Wyższe natężenie tensora spowalnia lokalny takt; niższe — go przyspiesza.
• Ten sam zegar działa z różną szybkością w odmiennych środowiskach tensorowych. Potwierdzono to wielokrotnie w pomiarach z różnicą wysokości oraz w porównaniach satelitów z powierzchnią Ziemi.
• W ściśle lokalnych eksperymentach (to samo miejsce i czas) wyniki praw fizyki powinny być zgodne. Do dziś nie ma wiarygodnych dowodów, że lokalne bezwymiarowe stałe dryfują z kierunkiem lub epoką.
• Jeżeli porównujemy różne środowiska, ale nie przeliczymy wcześniej ich lokalnych taktów do jednego wzorca, różnice taktów można błędnie odczytać jako „zmianę stałej”. Właściwa procedura brzmi: najpierw kalibracja, potem porównanie.

Wniosek:
Definiowanie czasu przez mikroskopowy takt jest wiarygodne. Różnice odczytów między środowiskami odzwierciedlają różnice kalibracji taktu, a nie dowolne zmiany stałych podstawowych.

II. Czas mikroskopowy a czas makroskopowy

Pytanie: Czy tam, gdzie mikroskopowy takt zwalnia, zdarzenia makroskopowe także zwalniają równolegle?

Najważniejsze punkty:

1. Skale czasu w makro wyznaczają wspólnie dwa czynniki. (1) Lokalny takt, który steruje krokami wewnętrznymi, jak fazy reakcji chemicznych, przejścia atomowe i czasy rozpadu. (2) Propagacja i transport, które decydują o przenoszeniu sygnałów, uwalnianiu naprężeń, dyfuzji ciepła oraz cyrkulacji płynów.
2. Zwiększenie natężenia tensora spowalnia lokalny takt, a jednocześnie podnosi górną granicę propagacji. Innymi słowy: w tym samym obszarze zegary tykają wolniej, lecz sygnały i zaburzenia mogą przekazywać się przez „morze” energii szybciej.
3. To, czy „makro też zwalnia”, zależy od tego, który czynnik dominuje:
   • Jeśli dominuje lokalny takt (np. urządzenia napędzane częstotliwościami przejść), tempo będzie wolniejsze w obszarze o wysokim natężeniu tensora.
   • Jeśli dominuje propagacja (np. postęp czoła fali w tym samym materiale), tempo może być wyższe w obszarze o wysokim natężeniu tensora.
4. Uczciwe zestawienie dwóch środowisk wymaga uwzględnienia zarówno różnic taktów, jak i różnic propagacji zależnych od drogi.

Wniosek:
„Wolniej w mikroskali” nie znaczy automatycznie „wolniej wszędzie”. Makroskopowe skale czasu wynikają ze wspólnego działania taktu i propagacji; czynnik dominujący określa ostatecznie doświadczaną szybkość.

III. Strzałka czasu

Pytanie: Jak rozumieć eksperymenty kwantowe, które czasem wyglądają na „odwróconą przyczynowość”?

Najważniejsze punkty:

• Na poziomie mikroskopowym równania bywają w przybliżeniu odwracalne. Gdy jednak układ wymienia informację z otoczeniem i stosujemy zgrubne uśrednianie (coarse-graining), dekoherencja (decoherence) wymazuje odwracalne detale. W makroskali ujawnia się jednokierunkowy bieg od niskiej do wysokiej entropii: termodynamiczna strzałka czasu.
• W eksperymentach ze splątaniem i z opóźnionym wyborem sformułowanie „późniejszy wybór decyduje o przeszłości” bywa mylące. Bezpieczniej przyjąć, że układ, przyrząd i otoczenie współtworzą jedną sieć ograniczeń tensorowych i korelacji. Zmiana warunków pomiaru zmienia warunki brzegowe tej sieci; statystyka odpowiednio się przesuwa. Żaden komunikat nie biegnie wstecz w czasie — warunki po prostu działają łącznie.
• Dolna granica przyczynowości pozostaje nienaruszona. Każde zaburzenie niosące informację respektuje lokalną granicę propagacji. To, co wydaje się „natychmiastowe”, jest korelacją pod wspólnymi ograniczeniami, a nie sygnałem przekraczającym stożek przyczynowy.

Wniosek:
Strzałka czasu wyłania się z utraty informacji przy zgrubnym uśrednianiu. „Osobliwości” świata kwantowego odzwierciedlają sieciowe ograniczenia i korelacje, a nie rzeczywiste odwrócenie przyczynowości.

IV. Czas jako wymiar: narzędzie czy rzeczywistość

Pytanie: Czy należy traktować czas jako wymiar czasoprzestrzeni?

Najważniejsze punkty:

• Włączenie czasu do opisu czterowymiarowego to potężne narzędzie „księgowe”. Na jednej geometrycznej płaszczyźnie porządkuje prawa w różnych układach odniesienia, różnice zegarów wywołane grawitacją oraz opóźnienia drogi optycznej, przy zwięzłych i kowariantnych obliczeniach.
• W Teorii Nici Energetycznych można też rozumieć czas jako lokalne pole taktu, a granicę szybkości propagacji — jako pole górnej granicy propagacji ustalane przez tensor. Za pomocą tych dwóch „map fizycznych” da się odtworzyć te same obserwable.
• W praktyce oba języki się uzupełniają: takt i tensor służą intuicji oraz mechanizmowi („dlaczego”), a geometria czterowymiarowa — skutecznym wyprowadzeniom i rachunkom numerycznym („ile”).

Wniosek:
Czterowymiarowy czas to znakomite narzędzie, lecz nie musi być „istotą” wszechświata. Czas najlepiej czytać jako lokalny takt; opis 4D wybierać do obliczeń, a opis „takt i tensor” — do wyjaśniania mechanizmu.

V. Podsumowując

• Czas to odczyt lokalnego taktu. Ponieważ takt zależy od środowiska tensorowego, przed porównaniami krzyżowymi konieczna jest kalibracja.
• Tempo makroskopowe wynika ze współdziałania taktu i propagacji; czynnik dominujący decyduje, czy odczuwamy przyspieszenie, czy spowolnienie.
• Strzałka czasu rodzi się z dekoherencji i zgrubnego uśredniania; korelacje kwantowe nie odwracają przyczynowości.
• Traktuj czas jako czwarty wymiar dla sprawnego „księgowania” i rachunków; jako lokalny takt — dla zrozumienia mechanizmu. Obie perspektywy są zgodne, a nie sprzeczne.